برگرفته از کتاب: فقه خانواده (وهبه زحیلی)
ترتیب کنند: نورالحق خادمی
موضوع: شرط‌هاي ازدواج
شروط صحت نكاح
آثار و پيامدهاي ازدواج
انواع حقوق و مسئوليت‌ها
حقوق مشترک زن و شوهر
4- تربيت فرزند
قيام به مسئوليت تربيت فرزند و رسيدگي به امور مربوط به غذا، لباس، بهداشت، خواب و استراحت او در سنين کودکي توسط کسي که مسئوليت اين کار را دارد در اصطلاح شرعي “حضانت” مي‌نامند. افرادي هم که دچار عقب‌ماندگي ذهن هستند، همچون کودکان نياز به مراقبت دارند. اما نوجواناني که به سن رشد رسيده‌اند به حضانت و پرستاري کسي نياز ندارند.
همسر و مادر کودک از هرکس ديگر براي حضانت و نگهداري از کودک خود اولويتش بيشتر است. فرق نمي‌کند که کودک در حال زندگي با پدر خود باشد يا جداي از او زندگي نمايد؛ زيرا هيچ‌کس ديگري به اندازه مادر نمي‌تواند با عشق و علاقه به نگهداري از کودک بپردازد. عبدالله بن عمرو روايت مي‌نمايد که روزي خانمي به حضور رسول خدا صلی‌الله علیه و سلم رسيد و خطاب به او گفت: يا رسول الله صلی‌الله علیه و سلم شکمم خانه اين کودک خردسالم بوده است و از سينه‌ام او را سيراب کرده‌ام، آغوش دامنم بسترش بوده است. اکنون پدرش مرا طلاق داده است و مي‌خواهد او را از من بگيرد، رسول خدا صلی‌الله علیه و سلم فرمود: “تا زماني که ازدواج نکرده‌اي براي نگهداري او تو در اولويت قرار داري”.(1)همچنين ابوبکر صديق – رضي الله عنهم – ميان حضرت عمر بن خطاب و همسرش ام عاصم راجع به پرورش عاصم (که کودک خردسالي بود) حق را به مادر او داد و فرمود: بو و نوازش مادرش براي او از تو بهتر است”.(2)
ابن قدامه مي‌گويد: پرورش و نگهداري از کودک واجب است؛ زيرا بدون آن کودک بيمار شده و هلاک مي‌گردد و همچنين تأمين هزينه و مخارج خوراک، لباس، درمان او و محافظت از او در مقابل حوادث و مشکلات احتمالي نيز واجب مي‌باشد.
فقهاي مالکيه مي‌گويند، نگهداري کودک در ذات خود کار و عملي به شمار مي‌رود و کسي که اقدام به آن مي‌نمايد ـ هرچند مادر کودک اين کار را انجام بدهد و عده طلاقش خاتمه يافته باشد ـ استحقاق اجر و مزد را دارد. اما همسر و زني که در حال گردانيدن عده طلاق رجعي قرار دارد، استحقاق گرفتن اجرت نگهداري از کودک را ندارد.
از نظر فقهاي مالکيه زمان حضانت پسر پس از بلوغ به پايان مي‌رسد و حضانت و نگداري از دختر بايد تا ازدواج او ادامه داشته باشد.
اما علماي حنفيه مي‌گويند: سرپرستي و نگهداري از پسر پس از رسيدن به سن هفت سالگي خاتمه مي‌يابد و بايد از دختر تا رسيدن به سن يازده سالگي سرپرستي و نگهداري بشود. اما از نظر فقهاي حنبلي و شافعي پسر و دختر پس از رسيدن به سن هفت سالگي ديگر نيازي به نگهداري و حضانت ندارند.
رابطه اسلام و خانواده
