تالیف: سید ابوالحسن ندوی
تربیت نفوس مسلمانان
آنچه در اُحد پیش آمد و مسلمانان بدان مبتلا شدند، سبب تربیت و تزکیه‌ی آنان گردید؛ زیرا نمی‌توان همیشه به آن گروه و جماعت اعتماد نمود که دایم در خوشحالی فتح و پیروزی به‌سر ببرد و رنج و مرارت مشکلات و خسارات را ندیده باشد. زیرا چنین جماعتی که اصلاً تلخی شکست را نچشد و ناگهان روزی از روزها دچار شکست گردد، قطعاً این امر بر او دشوار خواهد بود و ایمانش دچار تزلزل و اضطراب خواهد شد. خداوند متعال همین حکمت را در قرآن مجید متذکر شده است:
فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ ۗ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ. (آل‌عمران، ۱۵۳)
«پس به‌خاطر بی‌ثباتی، شما را با غمی بر بالای غم جزا داد، تا اینکه اندوهناک نشوید برای آنچه از دست داده‌اید و نه بر آنچه به شما رسیده است، و خداوند آگاه است به آنچه می‌کنید.»
نکته‌ی مهم و قابل‌ملاحظه‌ی دیگر در جریان اُحد این بود که خداوند متعال دل‌های مسلمانان را در این نبرد، برای شنیدن خبر وفات و شهادت رسول اکرم (ص) آماده کرد. هرچند وفات آن حضرت بعدها به وقوع پیوست، ولی خداوند متعال خواست که مسلمانان در هر حال، بر عقیده‌ی اسلام و دعوت و جهاد و فداکاری در راه آن، چه در حیات رسول‌الله (ص) و چه بعد از آن، آماده و ثابت‌قدم باشند و در این زمینه به هیچ‌وجه ضعف و سستی نشان ندهند و در هیچ حالی کوتاهی و دریغ نورزند، چنان‌که می‌فرماید:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِيْنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ. (آل‌عمران، ۱۴۴)
«و محمد نیست مگر پیامبری از طرف خدا؛ همانا پیش از او پیامبرانی گذشته‌اند. آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، به گذشته‌ی جاهلیت خود بازمی‌گردید و مرتد می‌شوید؟ هرکس به حال سابقش بازگردد (یعنی مرتد شود)، به خدا هیچ ضرری نمی‌رساند، و خداوند سپاسگزاران را پاداش خواهد داد.»
نبی رحمت
