نویسنده: نهضت
فصل سوم: حقوق بشر در ترازوی نقد (مقایسه غرب و اسلام)
- انتقادات وارد بر حقوق بشر غربی
در نتیجه می‌توان گفت: اعلامیه جهانی حقوق بشر غربی، با وجود ادعای جهان شمولی، از نقایص بنیادینی رنج می‌برد که اعتبار و کارایی آن را در سطح جهانی زیر سوال می‌گذارد. نخستین ایراد، غرب‌محوری ذاتی این اعلامیه است که ارزش‌ها و اصول فرهنگ‌های غیرغربی را نادیده می‌گیرد. این اسناد بیشتر از دیدگاه‌های لیبرالیسم سکولار و اومانیسم مدرن شکل گرفته‌اند و به نیازها و باورهای جوامع سنتی، دینی و مذهبی توجهی ندارند. یکی دیگر از انتقادات، نادیده گرفتن ابعاد دینی و معنوی در تعریف حقوق بشر است. اعلامیه حقوق بشر غربی به جای پاسخگویی به تمام ابعاد وجود انسان (اعم از مادی و معنوی)، تنها بر حقوق فردی و مادی تمرکز کرده و این رویکرد، آن را با جوامعی که دین و اخلاق را محوریت می‌دهند، ناسازگار می‌کند. فردگرایی افراطی و عدم فرجام باوری و تکلیف ستیزی نیز از جمله ایرادات اصلی بر حقوق بشر غربی را از درون با چالش‌های جدی مواجه می‌کنند. این نقدها نشان می‌دهند که حقوق بشر غربی، با وجود ادعاهای جهانی شدن، نتوانسته است به نیازهای عمیق و همه‌جانبه انسان پاسخ دهد. همچنین تناقضات درونی نیز از دیگر مشکلات اعلامیه هستند. مثلاً، از یک سو به آزادی مطلق فرد تأکید می‌شود، از سوی دیگر، این آزادی‌ها با محدودیت‌هایی برای حفظ «نظام عمومی» همراه می‌گردند که تطابق آن‌ها با واقعیت‌های اجتماعی دشوار است. همچنین، اصالت فرد و برابری به طور همزمان مطرح می‌شوند، در حالی که در عمل، تعارض میان آزادی‌های فردی و حقوق جمعی منجر به هرج و مرج و نقض عدالت می‌شود. سوءاستفاده ابزاری از حقوق بشر توسط قدرت‌های سیاسی و اقتصادی بزرگ نیز ایراد بزرگی است. این کشورها از حقوق بشر به عنوان تبری برای مداخله در امور داخلی سایر ملت‌ها استفاده می‌کنند، در حالی که خود در برابر نقض حقوق در حلقه‌های نزدیک به خود (مانند جنایات رژیم صهیونیستی در مقابل مردم غزه) چشم‌پوشی می‌کنند. ناکارآمدی عملی اعلامیه نیز قابل توجه است. بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل، از جمله غربی‌ها، مواد اعلامیه را در عمل نادیده می‌گیرند.
انتقادات و ایرادات فوق تنها بخشی از نقایص سطحی حقوق بشر غربی‌اند. در عمق، تعاریف فلسفی نیز با چالش‌هایی روبرو هستند. این ایرادات نشان می‌دهند که ادعای جهان شمولی حقوق بشر غربی، فاقد پشتوانه نظری و عملی است و عملاً به عنوان ابزاری برای تحمیل ایدئولوژی‌های خاص به کار می‌رود. بدون بازنگری در مبانی فلسفی و در نظر گرفتن تنوع فرهنگی، این نظام نمی‌تواند به ایده‌آل جهان شمولی دست یابد.